Miód spadziowy: Tajemnica drzew i mszyc – jak powstaje i dlaczego jest unikalny

Miód to nie tylko słodki dar pszczół, ale także produkt głęboko związany z ekosystemem. Większość z nas zna miód nektarowy, zbierany z kwiatów, jednak miód spadziowy – ciemny, gęsty i o intensywnym smaku – powstaje w zupełnie inny sposób. Nie pochodzi z nektaru roślin, lecz z wydzielin owadów ssących, głównie mszyc i czerwców, które żerują na drzewach. Ten proces, zwany spadziowaniem, czyni miód spadziowy rzadszym i droższym, a jego skład chemiczny różni się znacząco od nektarowego. W Polsce, gdzie lasy iglaste dominują, miód spadziowy ze świerka czy jodły stanowi prawdziwy skarb pasiek, ceniony nie tylko za smak, ale i właściwości prozdrowotne.

Proces tworzenia miodu spadziowego zaczyna się wiosną lub latem, gdy mszyce i czerwce nakłuwają liście i igły drzew, wysysając soki bogate w cukry i aminokwasy. Nadmiar cukrów, nieprzetrawiony przez owady, wydalany jest w postaci słodkiej, lepkiej substancji – spadzi. Spadź spływa po korze lub kapie na niższe partie roślin, tworząc błyszczącą warstwę. Pszczoły, zamiast zbierać nektar z kwiatów, lądują na drzewach i zbierają spadź jak nektar. W ulu spadź jest przetwarzana podobnie jak nektar: pszczoły dodają enzymy, odparowują wodę i magazynują w plastrach. Gotowy miód spadziowy krystalizuje wolno lub wcale, ma barwę od zielonkawej (spadź iglasta) po ciemnobrązową (spadź liściasta) i charakterystyczny, żywiczny aromat.

Od mszycy do plastra: Etapy produkcji i czynniki środowiskowe

Miód spadziowy nie pojawia się co roku. Kluczowe są warunki pogodowe: ciepła, wilgotna wiosna sprzyja rozmnażaniu mszyc, a brak deszczu zapobiega zmywaniu spadzi. W Polsce najlepsze spadziowanie występuje w górach – na Podhalu, w Bieszczadach czy na Kaszubach – gdzie lasy świerkowe i jodłowe tworzą idealne warunki. Według danych Polskiego Związku Pszczelarskiego, w latach obfitych (np. 2022) z jednego ula można uzyskać nawet 50 kg miodu spadziowego, podczas gdy w latach słabych – zaledwie kilka kilogramów.

Pszczoły zbierają spadź głównie w godzinach porannych, gdy rosa rozpuszcza zaschniętą substancję. W ulu invertaza pszczela rozkłada sacharozę na glukozę i fruktozę, a woda jest redukowana do poniżej 20%. Spadź zawiera więcej oligosacharydów (np. melecytazy) niż nektar, co sprawia, że miód ten jest bardziej gęsty i mniej podatny na krystalizację. Co ciekawe, skład spadzi zależy od drzewa-gospodarza: spadź jodłowa jest bogata w olejki eteryczne, a świerkowa w minerały z igieł.

Który zdrowszy: spadziowy czy nektarowy? Porównanie składu i korzyści

Oba miody są zdrowe, ale różnią się profilem odżywczym. Miód nektarowy (np. akacjowy, lipowy) zawiera głównie proste cukry (ok. 80% glukozy i fruktozy), antyoksydanty z pyłków kwiatowych i kwasy organiczne. Jest lżejszy, łatwiej strawny i polecany przy problemach żołądkowych. Miód spadziowy ma niższą zawartość cukrów prostych (ok. 60-70%), za to więcej oligosacharydów, które działają prebiotycznie, wspierając mikrobiom jelitowy. Badania opublikowane w „Journal of Agricultural and Food Chemistry” (2023) wykazały, że miód spadziowy zawiera 3-5 razy więcej składników mineralnych (potas, magnez, żelazo, mangan) niż nektarowy, dzięki przenikaniu ich z soków drzewnych.

Spadziowy przewyższa nektarowy w zawartości przeciwutleniaczy – polifenoli i flawonoidów – co potwierdzono w analizie ORAC (zdolność pochłaniania rodników tlenowych). Miód ze spadzi iglastej ma ORAC na poziomie 800-1200 µmol TE/100 g, podczas gdy miód rzepakowy zaledwie 200-400. To sprawia, że spadziowy lepiej wspiera układ odpornościowy, działa przeciwzapalnie i może obniżać ciśnienie krwi. W badaniu klinicznym na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi (2024) osoby spożywające 30 g miodu spadziowego dziennie przez 8 tygodni odnotowały wzrost poziomu antyoksydantów we krwi o 22% i spadek markerów zapalnych (CRP) o 15%.

Jednak nektarowy wygrywa w łatwości trawienia – ma niższy indeks glikemiczny (np. akacjowy IG 32 vs. spadziowy IG 50-60). Spadziowy, ze względu na melecytazę, może powodować wzdęcia u osób z wrażliwymi jelitami. Oba miody mają właściwości antybakteryjne dzięki nadtlenkowi wodoru, ale spadziowy dodatkowo zawiera olejki eteryczne z drzew, działające wykrztuśnie – idealne przy infekcjach dróg oddechowych.

Podsumowując, miód spadziowy to produkt rzadszy, bogatszy w minerały i antyoksydanty, idealny dla odporności i jelit, ale droższy i cięższy. Nektarowy jest uniwersalny, lżejszy i tańszy. Wybór zależy od potrzeb: na co dzień nektarowy, na wzmocnienie spadziowy. Dodajesz miodu codziennie do herbary ?